فواید و مضرات رژیم کتوژنیک
فواید و مضرات رژیم کتوژنیک: نگاهی واقع‌گرایانه به یک رژیم پرطرفدار
رژیم کتوژنیک که بر اساس مصرف چربی بالا، پروتئین متوسط و کربوهیدرات پایین بنا شده است، در سال‌های اخیر به یکی از پرطرفدارترین رژیم‌های غذایی تبدیل شده است. هدف اصلی این رژیم ورود بدن به وضعیت “کتوز” است، حالتی که در آن به‌جای گلوکز، چربی‌ها منبع اصلی تولید انرژی می‌شوند. در حالی که بسیاری از طرفداران کتوژنیک از کاهش وزن سریع، افزایش انرژی و کنترل بهتر قند خون سخن می‌گویند، منتقدان نیز به نگرانی‌هایی مانند کمبود مواد مغذی، مشکلات گوارشی و خطرات بلندمدت اشاره می‌کنند. در این مقاله، به‌طور جامع به فواید و مضرات این رژیم پرداخته می‌شود.
فواید رژیم کتوژنیک
۱. کاهش وزن مؤثر و سریع
یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت رژیم کتو، تأثیر سریع آن در کاهش وزن است. کاهش شدید مصرف کربوهیدرات باعث کاهش سطح انسولین و افزایش چربی‌سوزی می‌شود. در روزهای ابتدایی، بدن مقدار زیادی آب از دست می‌دهد و کاهش وزن قابل‌توجهی رخ می‌دهد. در ادامه، با حفظ وضعیت کتوز، چربی به‌عنوان منبع اصلی سوخت بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲. بهبود کنترل قند خون و انسولین
رژیم کتو می‌تواند به طور قابل‌توجهی سطح قند خون را کاهش دهد و برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یا پیش‌دیابت مفید باشد. کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها، نیاز به ترشح انسولین را کاهش داده و کنترل گلوکز را آسان‌تر می‌کند. برخی افراد حتی موفق شده‌اند مصرف داروهای ضد دیابت را کاهش دهند یا قطع کنند (با نظارت پزشک).
۳. کاهش اشتها
مصرف چربی و پروتئین کافی باعث احساس سیری طولانی‌مدت می‌شود. برخلاف رژیم‌های کم‌چربی که معمولاً با گرسنگی همراه هستند، کتو باعث کاهش طبیعی اشتها شده و منجر به کاهش کالری دریافتی بدون تلاش آگاهانه می‌شود.
۴. افزایش انرژی و تمرکز ذهنی
ورود به کتوز می‌تواند برای بسیاری از افراد منجر به افزایش تمرکز و وضوح ذهنی شود. چربی منبع پایدارتری از انرژی نسبت به کربوهیدرات است و افت‌های ناگهانی قند خون که باعث خستگی و کاهش تمرکز می‌شوند، در رژیم کتو به حداقل می‌رسند.
۵. کاهش تری‌گلیسرید و افزایش HDL
مطالعات نشان داده‌اند که رژیم کتوژنیک می‌تواند سطح تری‌گلیسرید خون را کاهش داده و HDL (کلسترول خوب) را افزایش دهد. این دو شاخص از عوامل مهم در پیشگیری از بیماری‌های قلبی هستند.
۶. بهبود شرایط نورولوژیکی
رژیم کتوژنیک در اصل برای درمان صرع مقاوم به دارو در کودکان طراحی شده است. امروزه تحقیقات گسترده‌تری روی اثرات آن در بیماری‌هایی مانند آلزایمر، پارکینسون، ام‌اس و اختلالات شناختی در حال انجام است. به نظر می‌رسد سوختن اجسام کتونی در مغز می‌تواند از برخی سلول‌های عصبی محافظت کند.
۷. کاهش التهاب
ورود بدن به حالت کتوز ممکن است با کاهش مارکرهای التهابی در بدن همراه باشد. این خاصیت ضدالتهابی می‌تواند در بهبود دردهای مزمن، آرتروز و مشکلات گوارشی مؤثر باشد.
فواید و مضرات رژیم کتوژنیک
مضرات و چالش‌های رژیم کتوژنیک
۱. آنفلوآنزای کتو
در ابتدای رژیم، برخی افراد دچار علائمی مانند سردرد، تهوع، خستگی، بی‌خوابی و تحریک‌پذیری می‌شوند که اصطلاحاً به آن “آنفلوآنزای کتو” گفته می‌شود. این علائم معمولاً موقتی هستند و با مصرف آب، نمک و استراحت بهبود می‌یابند، اما می‌توانند باعث دلسردی در شروع رژیم شوند.
۲. مشکلات گوارشی و یبوست
با کاهش مصرف غلات، میوه‌ها و برخی سبزیجات، دریافت فیبر کاهش می‌یابد و ممکن است منجر به یبوست شود. همچنین برخی افراد دچار نفخ، اسهال یا ناراحتی گوارشی می‌شوند. مصرف سبزیجات کم‌کربوهیدرات و دانه‌های غنی از فیبر می‌تواند تا حدی این مشکل را برطرف کند.
۳. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی
با حذف کامل برخی گروه‌های غذایی مانند میوه‌ها، حبوبات و غلات، خطر کمبود ریزمغذی‌هایی مانند ویتامین C، پتاسیم، منیزیم و برخی ویتامین‌های گروه B افزایش می‌یابد. برای پیشگیری از این کمبودها، یا باید برنامه‌ریزی دقیق غذایی داشت یا از مکمل‌ها استفاده کرد.
۴. افزایش چربی‌های ناسالم
برخی افراد به اشتباه رژیم کتو را بهانه‌ای برای مصرف بیش از حد چربی‌های اشباع‌شده یا ترانس قرار می‌دهند. مصرف مداوم گوشت‌های فرآوری‌شده، روغن‌های ناسالم و لبنیات سنگین بدون کنترل، ممکن است خطر مشکلات قلبی را افزایش دهد.
۵. دشواری در تداوم بلندمدت
رژیم کتو برای بسیاری از افراد در بلندمدت دشوار است. محدودیت شدید در مصرف نان، برنج، میوه‌ها و شیرینی‌ها می‌تواند از نظر اجتماعی و روانی سخت باشد. بسیاری از افراد پس از مدتی رژیم را رها کرده و دچار بازگشت وزن می‌شوند.
۶. تأثیر بر عملکرد ورزشی
در ورزش‌های هوازی و تمرینات سنگین، استفاده از گلوکز به‌عنوان سوخت سریع اهمیت دارد. در مراحل اولیه کتو، بسیاری از ورزشکاران کاهش قدرت و استقامت را تجربه می‌کنند. اگرچه با تطبیق طولانی‌مدت، بدن ممکن است یاد بگیرد بهتر از چربی استفاده کند، اما برخی رشته‌های ورزشی با کتو سازگار نیستند.
۷. خطرات برای برخی گروه‌ها
رژیم کتو ممکن است برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی، بیماری‌های کبدی، دیابت نوع ۱، یا کسانی که داروهای خاص مصرف می‌کنند، خطرناک باشد. همچنین برای زنان باردار یا شیرده، پیروی از این رژیم بدون مشورت پزشک توصیه نمی‌شود.
۸. تغییرات خلقی و احساسات
برخی افراد در مراحل ابتدایی دچار بی‌حوصلگی، اضطراب یا خلق ناپایدار می‌شوند. این تغییرات می‌تواند ناشی از کاهش قند خون یا تغییرات هورمونی باشد. تنظیم تدریجی رژیم و توجه به سلامت روانی اهمیت دارد.
گردآورنده : فخرالدین کریمزاده
